Klimaatadaptie in de gemeente: spijkers met koppen!

Klimaatverandering heeft een negatieve invloed op de leefbaarheid van binnensteden. Het wordt er te heet, of juist te nat. Tijdens de Nationale KlimaatExpo op 19 en 20 april in Houten zullen we veel spreken over de taak van gemeenten om de openbare ruimte aan te passen aan de nieuwe klimatologische omstandigheden.

Het nieuwe toverwoord is ‘klimaatadaptie’. Maar met alleen woorden zijn we er niet. Er is flink wat overheidsgeld voor beschikbaar. Hoe besteed je dat geld optimaal, voor een meetbaar positief effect? We gaan hier graag wat dieper op in.

Omdat we in Nederland elke vierkante meter efficiënt willen gebruiken voor wonen, ontspannen, werken en vooral veel geld verdienen, hebben we in onze steden de ‘onrendabele’ natuur vervangen door bouwwerken en infrastructuur. Dit heeft gevolgen voor onze veiligheid, ons comfort maar ook de biodiversiteit.

Het weer houdt zich niet aan de kaders

De bodem in de stad is van beton, steen en asfalt, met nog maar hier en daar een stukje zichtbare aarde. Gevolg: regenwater kan nergens (door)heen. Bij een flinke regenbui staan de straten blank en stroomt het riool over. Steeds extremere neerslag verhoogt het risico op schade aan gebouwen, infrastructuur en buitenruimte. Sommige overstromingen zijn zelfs levensbedreigend.

Hittestress: een gevaar voor oud en jong

Aan de andere extremiteit van het weerbeeld staan droogte en hitte. De ‘urban jungle’ is een steenwoestijn. Al dat beton werkt als een speksteenkachel die warmte opslaat en terug straalt. In de binnensteden is het daardoor tot wel 7C˚ warmer dan in het omliggende gebied. Dit is letterlijk levensgevaarlijk, want tijdens de heetste dagen leidt hittestress tot overlijden van ouderen en mensen met een zwakke gezondheid. {1} Ook gezonde mensen lijden onder de hitte. Ze slapen slechter, zijn minder fit en minder productief.

Verlegen met geld

Gemeenten krijgen geld van de overheid voor maatregelen rond klimaatadaptie. Maar dat geld belandt soms in een soort vacuüm. De verantwoordelijke ambtenaren weten niet precies wat ze concreet kunnen doen om hun taak in klimaatadaptie handen en voeten te geven. Als specialisten in bomen en groen denken wij hier al een tijdje over na, en met verschillende opdrachtgevers in mee. Wij adviseren om de klimaatadaptie van de openbare ruimte gestructureerd en strategisch aan te pakken met ons “Stappenplan klimaatadaptief vergroenen”.

Wat bomen betekenen voor de stad

De afgelopen jaren heeft Tree-o-logic onderzoek gedaan en een vergroeningsstrategie met een module ontwikkeld. Aan de hand van deze strategie kunnen gemeenten heel gericht boomsoorten inzetten al naar gelang de locatie en het gewenste effect op de leefomgeving. Sommige bomen zijn goed in het verminderen van hittestress, andere zijn sterk in waterbuffering. Weer andere bomen stimuleren de biodiversiteit (insecten, vogels). Ook houden we bij de keuze voor bomen rekening met allergieën. Je wilt niet al je plantsoenen vol zetten met bomen die stuifmeel produceren waar mensen ziek van worden.

Inventariseren en op maat aanplanten

Allereerst brengen we in kaart wat de gemeente al bezit. Zo extraheren we met ons programma “Treeasset” bestaande bestanden uit verschillende beheer-programma’s voor goed inzicht in wat de gemeente in huis heeft aan groen en infra. Ook analyseren we de verschillende ‘stress’ kaarten. Vervolgens kijken we locatiegericht hoe we het bomenbestand kunnen aanvullen om het klimaat op verschillende plekken in de stad te verbeteren. Schaduwbomen bij een speelplek? Verkoelende bomen op een zinderend plein? Bomen die fijnstof afvangen langs een verkeersader? Wij weten wat mogelijk is en zorgen gelijktijdig voor de juiste groeiplaatsomstandigheden.

Meetbaar resultaat van de investering

Door deze structurele aanpak kunnen we ook mooi evalueren. Een jaar of vijf na de maatregelen kijken we: hoe doen de bomen het? Is de hitte afgenomen, wordt water beter afgevoerd? Daarbij meten we ook subjectieve waarden: hoe ervaren de inwoners het resultaat van onze aanpak? Zo maken we de cirkel van inventariseren, uitvoeren en evalueren rond. Met een meetbare ‘return on investment’ in de verantwoording aan subsidieverstrekkers, politiek én uw en onze belangrijkste klanten: de inwoners.

Benieuwd naar onze strategie en het stappenplan? Bezoek stand 48 op de Nationale Klimaat EXPO in Houten op 19-20 april 2023. De koffie staat klaar!

{1} https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2822%2902585-5/fulltext